Czapki z głów, czyli o metodzie „myślowych kapeluszy” Edwarda de Bono
W drugiej połowie XX wieku
brytyjski lekarz Edward de Bono w swojej książce Sześć kapeluszy, czyli sześć sposobów myślenia[1],
zaproponował interesującą metodę twórczego rozwiązywania problemów. Może być
ona użyteczna także poloniście, np. podczas oceniania postaw bohaterów
literackich czy ustosunkowywania się do konkretnych wydarzeń w dziele
literackim. Metoda ta kształci uczniowską umiejętność porozumiewania się,
dochodzenia do kompromisów w grupie i współpracy w zespole, pomaga rozwiązywać
problemy w sposób twórczy. Ponadto uczy
szacunku wobec opinii innych osób i pozwala na wyrażenie własnego
zdania. Warto więc zapoznać się z jej zasadami.
Potrzebne materiały:
·
Kapelusze w sześciu kolorach: biały, czerwony,
czarny, żółty, zielony i niebieski
·
Karteczki w kolorach kapeluszy w takiej ilości,
by otrzymali je wszyscy uczestnicy i stanowili równoliczne grup
Zasady:
- Uczniowie rozlosowują między sobą karteczki w różnych kolorach, dzieląc się w ten sposób na 6 grup o takiej samej bądź podobnej liczbie osób (grupa niebieskiego kapelusza może być najmniej liczna);
- Każda z grup wyznacza swojego lidera (może to także zrobić nauczyciel). Lider, jako przedstawiciel grupy, zakłada na głowę kapelusz odpowiedniego koloru;
- Nauczyciel informuje, że celem tego zadania będzie rozwiązanie problemu/ocena postaci/… oraz przedstawia zasady dla poszczególnych grup (uczniowie mogą je sobie hasłowo zapisać):
Zasady dla grupy
posiadającej biały kapelusz:
skupiajcie się na faktach,
podawajcie informacje niezbędne oraz dbajcie o
to, by były kompletne,
przekazujcie informacje obiektywnie i
neutralnie,
dbajcie o prawdziwość przekazywanych
informacji.
Zasady dla grupy
posiadającej czerwony kapelusz:
włączajcie emocje w proces myślowy,
kierujcie się intuicją,
ukazujcie emocje i uczucie pozytywne i
negatywne.
Zasady dla grupy
posiadającej czarny kapelusz:
pokazujcie słabe strony problemu i zawsze
logicznie je uzasadniajcie,
podczas krytyki przedstawiajcie tylko
prawdziwe argumenty,
nie włączajcie emocji w krytykę.
Zasady dla grupy
posiadającej żółty kapelusz:
skupiajcie się na wszystkim, co pozytywne,
bądźcie nastawieni optymistycznie i pozytywnie
oceniajcie wysuwane propozycje,
podawajcie
dowody i uzasadnienia dla przedstawionych racji.
Zasady dla grupy
posiadającej zielony kapelusz:
bądźcie kreatywni i świadomie poszukujcie
nowości, które można uwzględnić w dyskusji,
wszystkie pomysły, które podajecie są ważne i
godne uwagi.
Zasady dla grupy
posiadającej niebieski kapelusz:
określacie
temat poruszanego problemu,
wybieracie i ustalacie kolejność użycia
poszczególnych kapeluszy myślowych,
zapisujecie (np. na tablicy) argumenty
poszczególnych grup (za i przeciw),
formułujecie pytania pomocnicze i
naprowadzające
podsumowujecie dyskusję.
- Uczniowie, dyskutując w zespołach, wypracowują wspólne stanowisko według podanych kryteriów;
- Następnie reprezentanci poszczególnych zespołów przedstawiają na forum klasy efekty tego, co wypracowali w swoich grupach;
- Nauczyciel, czuwający nad całością, przypomina o podstawowych zasadach obowiązujących uczestników kulturalnej dyskusji;
- Niebieski kapelusz to wewnętrzny szef całej grupy, który moderuje dyskusję, rozpoczyna ją i kończy. Warto i tę funkcję pozostawić w rękach naszych uczniów.
Oprac. Joanna Żytek
