Projekt edukacyjny - dlaczego, skąd i jak?
Badania PISA
wykazały, że „zaciekawienie i nauczenie zadawania pytań jest najprostszą drogą
rozwoju (...); takie sposoby postępowania i rozumowania budują trwały fundament
wiedzy[1]”. Istotne jest to też ze
względu na piramidę zapamiętywania Dale’a, wg której 90% najdłużej
zapamiętywanych informacji to te, które wymagają bezpośredniego zaangażowania
poprzez mówienie czy wykonywanie czegoś (prezentacje, eksperymenty, inscenizacje).
Dodatkowo w raporcie Multimodal Learning
Through Media przygotowanym przez Metiri Group[2]
dla Cisco Systems[3] zauważono, że na poprawę
indywidualnego procesu kształcenia ma wpływ wykorzystanie wielu mediów oraz
łączenie tych form z materiałami tekstowymi, jednak ważne jest przy tym, aby
te narzędzia zostały odpowiednio zaprojektowane[4].
Odwołując
się do zapisu w podstawie programowej[5],
warto zwrócić uwagę na projekt edukacyjny, który doskonale wpisuje się powyższe
wyniki badań. Projekt, jako jedna z
aktywizujących metod nauczania, uczy samodzielnego zbierania i selekcji
informacji, podejmowania odpowiedzialności za decyzje, planowania i
organizowania pracy, komunikowania się w grupie, samooceniania oraz publicznego
prezentowania wyników swojej pracy.
Swoją
historią metoda ta sięga XVI wieku i nawiązuje do rzymskiej akademii sztuk
pięknych Accademia di San Luca. W
renesansowym ujęciu ważne było skupienie się na osobie uczącej się, na
rzeczywistość i na dziele. W XIX wieku Stany Zjednoczone wykorzystywały metodę
projektów w kształceniu zawodowym, nastawionym na wytworzenie produktu, a nowy
wymiar projekt zyskuje dzięki filozofii Johna Deweya, dążył on do przebudowy
szkoły, w której rozwój dziecka opierać się miał głównie na metodzie projektów.
Istotnym elementem w pedagogice Deweya była praca zespołowa uczniów. W 1918
William H. Kilpatrick, uczeń Deweya, opisał tę metodę, a dwa lata później
John A. Stevenson nadał jej ścisłą definicję, wg której z metodą projektów
mamy do czynienia wówczas, gdy nabywanie informacji następuje drogą rozumową,
celem jest zmiana postawy, zagadnienia związane są z otaczającą rzeczywistością,
a wprowadzane zasady teoretyczne są potrzebne do rozwiązania problemów. System
ten próbowali wdrożyć Paweł Błoński i Stanisław Szacki w Związku
Radzieckim, ale bez powodzenia. W roku 1930 Stevenson wydaje Metodę projektów w nauczaniu i tym samym
rozszerza zainteresowanie takim sposobem nauczania. W Polsce prekursorką w
wykorzystywaniu tej metody staje się Wanda Dzierzbicka, a od roku 1989 metoda
projektów rozpowszechnia się za sprawą Centrum Edukacji Obywatelskiej[6].
Wyznacznikami
tej metody są: progresywistyczna rola nauczyciela, podmiotowość uczącego się,
całościowość oraz odejście od tradycyjnego modelu nauczania.
Projekt edukacyjny ma 4 podstawowe etapy:
1. Wybieranie tematu projektu edukacyjnego:
głównym zadaniem nauczyciela na tym etapie
jest wprowadzenie i zainspirowanie uczniów do określenia tematu projektu projektu
2.
Określenie celów i zaplanowanie etapów:
zadaniem nauczyciela jest ułatwienie uczniom
zrozumienia tych pojęć poprzez umiejętne wyjaśnienie i wspieranie pytaniami
pomocniczymi
3.
Wykonanie zapalnowanych działań:
nauczyciel – opiekun wspiera uczniów
udzielając im konsultacji, pomaga w monitorowaniu terminów, w czuwaniu nad tym,
aby działania szły w dobrym kierunku
4.
Publiczne przedstawienie rezultatów:
pomysł na publiczne zaprezentowanie efektów
projektu powinien powstać na etapie planowania projektu.
Poniżej znajduje się przykładowy projekt edukacyjny:
PROJEKT EDUKACYJNY
Wiedźminada
– gra wyobraźni według
gimnazjalistów,
czyli poznaj świat
fantasy.
Projekt
przeznaczony dla klas drugich gimnazjum.
I.
Cele projektu:
Głównymi celami są: bliższe poznanie prozy Sapkowskiego i poznanie
konwencji literatury fantasy. Celami edukacyjnymi projektu są: samodzielne odnajdywanie i selekcja informacji,
poznanie nowych gatunków i konwencji literackich, rozróżnianie informacji przekazanych werbalnie, za pomocą dźwięków i
obrazów, ćwiczenie
w redagowaniu reportażu,
rozróżnienie stylu,
rozpoznanie problematyki utworu, rozpoznanie odmiany gatunkowej literatury
popularnej, przedstawienie propozycji odczytania utworu, omówienie
ponadczasowych zagadnień
egzystencjalnych oraz świadome
korzystanie z elektronicznych środków
przekazywania informacji, w tym z Internetu.
II.
Czas
trwania: 3
tygodnie
III.
Osoba
monitorująca prace nad realizacją projektu:
nauczyciel polonista
IV.
Sojusznicy:
biblioteki szkolne i miejskie, pracownicy pobliskiego domu kultury, wypożyczalnie strojów,
nauczyciele informatyki i plastyki.
Instrukcja do realizacji
projektu:
Każda
klasa dzieli się na
sześć mniejszych grup, nie więcej niż 5-6
osób w grupie. Każdy
zespół
otrzymuje kartę
projektu (Załącznik 1) do uzupełnienia
i tym samym podpisuje kontrakt z nauczycielem.
Zadania:
GRUPA
I : stworzenie prezentacji multimedialnej lub strony internetowej ukazującej fenomen literatury fantasy i historii o losach
wiedźmina, szczególne ważne będzie tu zwrócenie
uwagi na całą sagę, film, gry komputerowe, komiks, muzykę do filmu i gier.
GRUPA
II: stworzenie minimum półgodzinnego
przedstawienia na podstawie wybranego fragmentu z książek Sapkowskiego. Wybór konwencji przedstawienia należy do uczniów.
GRUPA
III: nakręcenie
reportażu z wydarzeń, jakie miały
miejsce w wybranym
przez uczniów opowiadaniu Sapkowskiego oraz nagranie wywiadu do radia z wiedźminem.
GRUPA
IV: stworzenie multimedialnego leksykonu (dopuszczalna jest też forma papierowego albumu) z istotami, na jakie
polował Geralt. W leksykonie mają się
znaleźć ich nazwy, podobizny
oraz cytaty poświadczające ich obecność w utworze.
GRUPA
V: stworzenie czterech różnych
plakatów, zwiastujących
najnowszą ekranizację powieści
Sapkowskiego. Dodatkowo grupa ta ma za zadanie wczuć się w postać
Jaskra i napisać
balladę o losach wiedźmina.
GRUPA
VI: stworzenie scenariusza gry (komputerowej, planszowej lub w formie
podchodów/gry miejskiej/terenowej), opierającej się na
historii wiedźmina.
Uczniowie mogą do
tego wykorzystać książkę Wiedźmin. Gra wyobraźni
Andrzeja Sapkowskiego.
Harmonogram prac:
Lp.
|
Zadanie
|
Cel
|
Termin realizacji
|
Odpowiedzialni
|
1.
|
Ogłoszenie projektu w
poszczególnych klasach oraz przedstawienie kryteriów oceniania.
|
Zapoznanie uczniów z projektem.
|
Dzień 1
|
Nauczyciel polonista
|
2.
|
Dobór uczniów w grupy.
|
Podział klasy na zespoły
zadaniowe.
|
Dzień 2
|
Uczniowie
|
3.
|
Przeprowadzenie konsultacji.
|
Przedstawienie zespołów, rozdzielenie zadań, przybliżenie
zagadnienia i wyjaśnienie niejasności.
|
Dzień 3
|
Nauczyciel polonista z uczniami
|
4.
|
Poszukiwanie informacji, zbieranie materiałów.
|
Zapoznanie się z tematem i
gromadzenie potrzebnych zasobów.
|
Dzień 4-7
|
Uczniowie
|
5.
|
Przeprowadzenie konsultacji.
|
Sprawozdanie z pracy.
|
Dzień 5
|
Nauczyciel polonista z uczniami
|
6.
|
Selekcja znalezionych informacji, tworzenie zarysu
strony lub prezentacji.
|
Tworzenie poszczególnych elementów prezentacji lub
strony internetowej.
|
Dzień 8-14
|
Uczniowie z grupy I
|
7.
|
Pisanie scenariusza inscenizacji, gromadzenie
rekwizytów i strojów. Obsadzenie ról.
|
Praca nad tekstem, prace plastyczne oraz przeprowadzenie
w grupie castingu.
|
Dzień 8-14
|
Uczniowie z grupy II
|
8.
|
Wybór odpowiedniego fragmentu, pisanie konspektu
do reportażu i wywiadu oraz nagrywanie poszczególnych scen.
|
Dobór odpowiedniego wydarzenia z książki
i stworzenie konspektów.
|
Dzień 8-14
|
Uczniowie z grupy III
|
9.
|
Porządkowanie informacji,
robienie opisu stworzeń i tworzenie ich podobizn.
|
Praca nad tekstem, prace plastyczne.
|
Dzień 8-14
|
Uczniowie z grupy IV
|
10.
|
Tworzenie szkiców plakatów, gromadzenie materiałów do ich stworzenia i pisanie
ballady.
|
Prace plastyczne oraz rozwój twórczość
literackiej uczniów.
|
Dzień 8-14
|
Uczniowie z grupy V
|
11.
|
Tworzenie scenariusza do gry i gromadzenie
potrzebnych rekwizytów.
|
Rozwój wyobraźni uczniów.
|
Dzień 8-14
|
Uczniowie z grupy VI
|
12.
|
Przeprowadzenie konsultacji.
|
Sprawozdanie z pracy.
|
Dzień 12
|
Nauczyciel polonista z uczniami
|
13.
|
Umieszczenie na stronie/ prezentacji reszty
zebranych informacji, udoskonalenie strony/prezentacji graficznie.
|
Świadome korzystanie ze środków
multimedialnych.
|
Dzień 15-18
|
Uczniowie z grupy I
|
14.
|
Uczenie się scenariusza na pamięć,
przeprowadzenie prób, tworzenie potrzebnej scenografii oraz napisanie
zaproszenia dla dyrektora szkoły, nauczycieli, koleżanek
i kolegów z klasy.
|
Propozycja odczytania utworu, redagowanie
zaproszenia.
|
Dzień 15-18
|
Uczniowie z grupy II
|
15.
|
Dokręcenie ostatnich sceny,
montowanie ich oraz nagrywanie wywiadu.
|
Świadome korzystanie ze środków
multimedialnych w tym zrozumienie funkcjonowania radia i telewizji.
|
Dzień 15-18
|
Uczniowie z grupy III
|
16.
|
Łączenie zebranych informacji, dołączenie cytatów i
nadanie pracy ostatecznego wyglądu.
|
Rozwój zdolności plastycznych
uczniów, praca z tekstem i korzystanie z multimediów.
|
Dzień 15-18
|
Uczniowie z grupy IV
|
17.
|
Wykonanie plakatów i uczenie się
napisanej ballady na pamięć.
|
Rozwój zdolności twórczych
uczniów.
|
Dzień 15-18
|
Uczniowie z grupy V
|
18.
|
Gromadzenie wszystkich potrzebnych atrybutów i
nadanie grze ostatecznego kształtu.
|
Rozwój wyobraźni i zdolności
twórczych uczniów.
|
Dzień 15-18
|
Uczniowie z grupy VI
|
19.
|
Przeprowadzenie konsultacji.
|
Sprawozdanie z pracy, ostatnie wskazówki i
wyznaczenie terminu prezentacji.
|
Dzień 17
|
Nauczyciel polonista z uczniami
|
20.
|
Prezentacje wyników pracy na forum klasy.
|
Wystąpienie i podsumowanie
realizowanego projektu.
|
Dzień 19
|
Uczniowie poszczególnych grup.
|
Konsultacje:
Konsultacje z opiekunem projektu mają się odbyć dwa dni po rozpoczęciu prac nad projektem, pod koniec pierwszego
tygodnia, pod koniec drugiego tygodnia oraz trzy dni przed zakończeniem projektu. Dodatkowo raz w tygodniu
dwadzieścia minut lekcji języka polskiego będzie przeznaczone na pytania i krótkie
sprawozdanie z tego, co udało się zrobić.
Podsumowanie projektu:
Po wykonaniu zadań, każda
grupa prezentuje wyniki na forum klasy. Grupa pierwsza wyświetla prezentację lub stronę
internetową,
grupa druga przedstawia scenkę,
grupa trzecia wyświetla
nagrany reportaż oraz
odtwarza nagrany wywiad, grupa czwarta prezentuje leksykon, zespół piąty
robi wystawę
plakatów i recytuje balladę, a grupa szósta
prezentuje stworzoną grę (jeśli
jest to możliwe
cała klasa może wziąć
udział w tej grze). Nauczyciel
prosi o karty projektu oraz rozdaje uczniom do wypełnienia karty samooceny. Kolejnego dnia nauczyciel
przedstawia uczniom oceny i ich uzasadnienie.
Załącznik 1
Data……………
KARTA
PROJEKTU
Temat projektu: ………………………………………………………………………....
……………………………………………………………………………......................
Skład zespołu
uczniowskiego (numer grupy………):
1. ………………………………… ………………………..
2. ………………………………… ………………………..
3. ………………………………… ………………………..
4. ………………………………… ………………………..
5. ………………………………… ………………………..
imię i nazwisko ucznia, klasa podpis
ucznia
Opiekun zespołu:
……………………………………. ………………………..
imię i nazwisko nauczyciela podpis
nauczyciela
Cele projektu:
………………………………………………………………………………….……………………………………………………...................................................................
……………………………………………………………………………......……….….
…………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………….
Data
rozpoczęcia projektu: …………………………………………………….
Data zakończenia
projektu: …………………………………………………….
Plan
pracy:
Zadania/
Działania
|
Cel
|
Osoby
odpowiedzialne
|
Osoby
wspomagające
|
Termin
wykonania prac
|
Konsultacje:
Termin
konsultacji
|
Uczestnicy
konsultacji
|
Nauczyciel – konsultant
|
Tematyka konsultacji
(zadania – opis)
|
Uwagi
|
|||
Prezentacja:
Termin prezentacji
|
Miejsce prezentacji
|
Forma przedstawienia
|
Osoby prezentujące
|
Odbiorcy prezentacji
|
|
[1] Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD PISA. Wyniki
badania 2006 w Polsce. PISA, MEN, 2006, s. 3.
[2] Mtiri Group – to grupa, która
służy społeczność edukacyjnej poprzez szeroki zakres usług doradczych, które
umożliwiają nauczycielom i instytucjom oświaty poszukiwanie sposobów
efektywnego nauczania i uczenia się oraz używania nowych technologii w
edukacji.
[3] Cisco Systems – jedno z
największych amerykańskich przedsiębiorstw informatycznych.
[4] Zob. EDUNEWS.PL – portal o
nowoczesnej edukacji, Wpływ multimediów
na procesy uczenia się, [online] http://www.edunews.pl/nowoczesna-edukacja/e-learning/254,
[dostęp: 04.05.2013r.].
[5] Zob. ZWiSR, s. 42.
[6] Ośrodek Rozwoju Edukacji, Projekt edukacyjny jako metoda, [online]
http://www.ore.edu.pl/stronaore/
phocadownload/EFS/projekt%20edukacyjny%20jako%20metoda.pdf, [dostęp:
05.05.2013r.]
Wykorzystano fragmenty: Iwona Kuczyńska, Historia o wiedźminie według Andrzeja Sapkowskiego na lekcjach języka polskiego w gimnazjum – wybrane zagadnienia. Maszynopis pracy licencjackiej, promotor: M. Marzec-Jóźwicka, Lublin 2013, s. 22-23, 33-34.
